Rapora göre, küresel askeri harcamalar 2024’te bir önceki yıla göre %9,4 artarak 2,7 trilyon dolara yükseldi. Bu durum, Soğuk Savaş’ın sona ermesinden bu yana kaydedilen en büyük yıllık artış oldu. Türkiye, askeri harcamalarını %12 artırarak 25 milyar dolar ile dünyanın en fazla savunma harcaması yapan 17. ülkesi oldu.
İşte SIPRI’nin 2024 raporundan öne çıkanlar ve Türkiye’nin savunma harcamalarındaki yeri!
Küresel Silahlanmada Rekor Artış
SIPRI’nin raporuna göre, 2024’te küresel askeri harcamalar 10 yıl üst üste artış gösterdi ve toplamda 2 trilyon 718 milyar dolara ulaştı. Kişi başına düşen askeri harcama, 1990’dan bu yana en yüksek seviye olan 334 dolara yükseldi. Artışın temel nedenleri arasında Rusya-Ukrayna savaşı, Orta Doğu’daki çatışmalar ve NATO’nun stratejik öncelikleri yer alıyor. Avrupa ve Orta Doğu’daki harcamalar, küresel artışın itici gücü oldu.
Türkiye’nin Askeri Harcamaları %110 Arttı
Türkiye, 2024’te savunma harcamalarını %12 artırarak 25 milyar dolara çıkardı ve SIPRI sıralamasında 17. sıraya yerleşti. Son 10 yılda Türkiye’nin askeri harcamaları %110’luk bir artış göstererek dikkat çekti. Türkiye’nin GSYH’sinin %1,9’unu savunmaya ayırdığı belirtilirken, NATO’nun 2024 raporuna göre ise Türkiye, %2,09’luk harcama oranıyla ittifakın hedefini aştı. Bu oran ABD Başkanı Donald Trump'ın rahatsız olduğu ve birçok kez tehditler savurduğu oran.
Türkiye’nin savunma harcamalarındaki artış, Suriye’deki operasyonlar, ayrılıkçı Kürt gruplarıyla yaşanan gerilimler, Doğu Akdeniz’deki anlaşmazlıklar ve Ukrayna-Rusya savaşının bölgesel etkileri gibi faktörlere bağlanıyor. Ayrıca, Türkiye’nin yerli savunma sanayii hamlesi ve F-16 savaş uçağı alımı gibi büyük projeleri, harcamaların artmasında önemli rol oynadı.
Dünyanın En Büyük Askeri Harcama Yapan Ülkeleri
SIPRI raporuna göre, 2024’te en fazla askeri harcama yapan ilk beş ülke şunlar:
- ABD: 997 milyar dolar (%5,7 artış, küresel harcamaların %37’si)
- Çin: 314 milyar dolar (%7 artış)
- Rusya: 149 milyar dolar (%38 artış)
- Almanya: 88,5 milyar dolar (%28 artış)
- Hindistan: 83,6 milyar dolar
Bu beş ülke, küresel askeri harcamaların %60’ını oluşturuyor. ABD, NATO içindeki harcamaların %66’sını tek başına karşılarken, Avrupa’daki NATO üyelerinin toplam harcama oranı %30 ile son 11 yılın en yüksek seviyesine ulaştı.
Avrupa’da Artan Harcamalar: Rusya Tehdidi Etkili
Avrupa’da, Malta hariç tüm ülkeler 2024’te askeri harcamalarını artırdı. Ukrayna’daki savaş ve Rusya tehdidi, Avrupa’daki harcamaların %17 artmasına neden oldu. Almanya, 88,5 milyar dolarlık harcamayla dördüncü sıraya yükselirken, İsveç, Polonya ve Romanya gibi ülkeler de çift haneli büyüme kaydetti. Rusya’nın harcamaları %38 artarak 149 milyar dolara, Ukrayna’nın ise %2,9 artarak 64,7 milyar dolara ulaştı. Ukrayna’nın harcamaları, GSYH’sinin %34’üne denk gelerek dünyadaki en yüksek askeri yükü oluşturdu.
Orta Doğu’da İsrail Öne Çıkıyor
Orta Doğu’da İsrail, Gazze ve Lübnan’daki çatışmalar nedeniyle harcamalarını %65 artırarak 46,5 milyar dolara çıkardı. Bu, 1967’deki Altı Gün Savaşı’ndan bu yana en büyük yıllık artış oldu. Suudi Arabistan, 80,3 milyar dolarla bölgenin en büyük harcama yapan ülkesi olurken, İran’ın harcamaları %10 azalarak 7,9 milyar dolara geriledi. İran’daki düşüş, ekonomik yaptırımların etkisiyle açıklandı.
“Askeri Harcamalar Sosyal Alanları Etkileyebilir”
SIPRI Askeri Harcamalar ve Silah Üretimi Programı Kıdemli Araştırmacısı Xiao Liang, 100’den fazla ülkenin 2024’te askeri harcamalarını artırdığını vurguladı: “Hükümetler, askeri güvenliğe öncelik verirken, eğitim, sağlık ve altyapı gibi alanlara ayrılan bütçeler azalabilir. Bu, uzun vadede ekonomik ve sosyal sonuçlar doğurabilir.” Liang, artan harcamaların eopolitik gerilimler ve güvenlik kaygıları ile beslendiğini belirtti.
Türkiye’nin Stratejik Konumu ve Savunma Yatırımları
Türkiye, NATO’nun güneydoğu kanadında ve Boğazlar gibi stratejik su yollarının kontrol noktasında yer alması nedeniyle savunma harcamalarına özel önem veriyor. Yerli savunma sanayii projeleri, ASELSAN, Baykar ve TUSAŞ gibi şirketlerin küresel sıralamalarda yer alması, Türkiye’nin askeri harcamalarındaki artışın bir yansıması. SIPRI’nin Top 100 savunma şirketi sıralamasında bu Türk şirketleri, 2024’te yerlerini korudu.
SIPRI’nin 2024 raporu, küresel askeri harcamaların rekor seviyelere ulaştığını ve Türkiye’nin bu alanda 17. sıraya yükseldiğini gösteriyor. Rusya-Ukrayna savaşı, Orta Doğu’daki çatışmalar ve NATO’nun hedefleri, harcamalardaki artışın ana nedenleri arasında. Ancak, artan savunma bütçelerinin sosyal ve ekonomik alanlarda yaratacağı etkiler, önümüzdeki yıllarda tartışma konusu olmaya devam edecek.
