Bunama olarak da bilinen Demans, beyin hücrelerinin zarar görmesi sonucu, düşünme, hatırlama ve muhakeme gibi zihinsel işlevlerin kişinin günlük yaşamını ve aktivitelerini etkileyecek düzeyde kaybıdır. İnsan beyninde geçmişte sağlıklı olan sinir hücrelerinin doğru çalışamaz hale gelmesi sonucu diğer beyin hücrelerinin aktivitelerini kaybetmesi ve ölmesi demansın nedenidir.
Demans Nedir?
Demans, beyin hücrelerinin birbirleri ile iletişim kurma yeteneğinin kaybolması sonucu düşünce, davranış ve duyguların etkilendiği semptomlar bütünüdür. Demans, kişinin hafıza, konuşma, problem çözme ve diğer düşünme gibi bilişsel yeteneklerinin kaybını ifade eder. Alzheimer gibi hastalıklar, bunama olarak bilinen demansın kaynağıdır.
Hafıza kaybının yanında demansı destekleyen semptomların da olması gerekir. İletişim kurmakta güçlük yaşanması, karar vermede zorluk ve en basit problemlerinin çözümünde bile başarısız olunması demansa işaret eder.
Alzheimer ile Arasındaki Fark Nedir?
Demans, zihinsel yeteneklerde günlük yaşamı etkileyecek düzeyde kaybı ifade eden genel bir terimdir. Özetle demans, hafıza, muhakeme ve hareket etme kabiliyetinin yitirilmesine neden olan beyin hücrelerine zarar veren çeşitli hastalıkların bir sonucudur. Alzheimer ise direk nörolojik bir hastalıktır ve alzheimer demansın en yaygın nedenidir.
Alzheimer hastalığı belirtileri de demans bulguları ile aynıdır yani Alzheimer hastalığı bunamaya neden olan bir hastalıktır. Alzheimer hastalığının ilk 2-4 senesi hafif ve erken evre olarak bilinir. En erken bulgusu yeni öğrenilen şeylerin veya olayların unutulmasıdır. Yazmada, cihaz kullanmada zorluklar başlayabilir. Sonraki 4-10 sene arası orta evre olarak kabul edilebilir.
Burada problemlerle başa çıkmada güçlük, sebep sonuç ilişkisi kuramama, kaybolma, uyku bozukluğu meydana gelebilir. Kişiler günlük aktivitelerinde yardıma ihtiyaç duyar. Bu evrelerde kafa karışıklığı belirgin olur. İleri evrede ise yakınlar tanınmaz, düşmeler, yutma sorunları, idrar-dışkı kaçırma meydana gelir. Alzheimer hastalığında risk faktörü olarak kalp sağlığına kötü etkenlerin beyin sağlığına da olumsuz olduğu ifade edilir. Vasküler risk faktörlerinin önlenmesi, sigarayı bırakmak, uyku düzeni, sosyal aktiviteler, egzersiz, bilişsel aktivite için hobiler, Alzheimer Hastalığı riskini azaltmada önemlidir.
Demansın en yaygın belirtisi hafıza kaybıdır. Hafıza sorunları olduğu için kişilerin yaptığı konuşmaları anımsamaması, sürekli aynı şeyleri tekrar etmesi ya da sorması demans belirtisi olarak ortaya çıkar. Demans belirtileri nedene bağlı olarak değişir. En yaygın semptomları şunlardır:
Bilişsel değişikliklerde demans belirtileri
- Başkaları tarafından fark edilen hafıza kaybı
- İletişim kurmada güçlük ya da kelimeleri bulmada sorun yaşama
- Görsel ve yer bulma becerilerinde zayıflama
- Akıl yürütme veya problem çözmede güçlük
- Karmaşık görevleri yerine getirememe
- Planlama ve organize edememe
- Hareketlerin koordinasyonu ve kontrolünde zayıflık
Psikolojik değişikliklerde demans belirtileri
- Kişilik farklılıkları oluşması
- Depresyon.
- Anksiyete (Kaygı)
- Uygunsuz davranışlar
- Şüpheci olmaya bağlı olarak paranoya
- Olmayan şeyleri görme yani halüsinasyon
Tedavisi Nedir?
Demans tedavisi ve bu tedaviye yanıt demansın hangi türde olduğuna göre farklılık gösterir. İlerleyici demans türlerinin çoğu kesin tedavi edilemez ama destek tedavilerle belirtiler ve semptomlar yönetilebilir.
Kolinesteraz inhibatörleri, memantin gibi ilaçlarla hastalığın seyrinin durdurulması hedeflenerek bulgularda geçici düzelme sağlanabilir. Ayrıca nöroloji uzmanı depresyon, uyku bozukluğu, ajitasyon gibi bulguları geriletmek, tedavi etmek için farklı ilaçlar verebilir. Ayrıca medikal tedaviler dışında çevre düzenlemeleri ile hastanın bulunduğu ortamın güvenli bir hale getirilmesi gereklidir.
Düşme, çarpma gibi kazaları önlemek için hasta yakınlarına önemli görevler düşmektedir. Gürültüyü azaltmak demans hastalarının odaklanmasına yardım eder. Bıçak, araba anahtarı gibi güvenliği tehdit eden eşyaların gizlenmesi gerekebilir.
Tedavi edilebilir demanslar içerisinde yer alan B12 eksikliği, tiroid hormon bozukluğu gibi nedenlerle ortaya çıkan demanslarda altta yatan nedenin tedavisi ile bulgularda tam düzelme görülmektedir.
Demansı olan hastaların düzenli olarak nöroloji ve psikiyatri doktorları tarafından takibinin yapılması hastalık bulgularının, hastalık seyri ve şiddetinin kontrolü açısından önem taşımaktadır.
