Akciğer kanseri uzun yıllardır sigarayla ilişkilendirilen bir hastalık olarak bilinirken, son araştırmalar bu algının değişmesi gerektiğini gösteriyor. Sigara içmeyen bireylerde de akciğer kanseri vakalarının hızla arttığına dikkat çeken uzmanlar, özellikle hava kirliliği ve radon gazına maruziyetin büyük bir risk faktörü olduğunu belirtiyor.
Sigara Kullanmayanlarda Akciğer Kanseri Neden Artıyor?
Radyasyon Onkolojisi Uzmanı Dr. Tayfun Hancılar, akciğer kanserinin en önemli nedeninin sigara olduğunu belirtse de, bu hastalığın yalnızca sigara içenlerle sınırlı kalmadığını vurguluyor. "Tüm akciğer kanserlerinin %85’i sigara kullanan bireylerde görülüyor. Ancak pasif içiciler de ciddi risk altında. Bunun yanında, çok fazla bilinmeyen ancak önemli bir etken de radon gazıdır. Toprak, kaya ve su kaynaklı olan bu doğal gaz, özellikle izolasyonu yetersiz bodrum ve zemin katlarda birikerek solunum yoluyla vücuda alınır ve akciğer kanserine yol açabilir. Dünya Sağlık Örgütü, radonu sigaradan sonra en büyük risk faktörü olarak kabul ediyor."
Bunun yanı sıra, inşaat ve madencilik gibi sektörlerde kullanılan asbestin, egzoz dumanı ve ağır metallerin (arsenik, krom, nikel) de solunum yoluyla akciğerlerde ciddi hasara yol açabileceği belirtiliyor. Ayrıca, ailesinde akciğer kanseri öyküsü olan bireylerin hastalığa yakalanma riskinin daha yüksek olduğu ifade ediliyor.
Hava Kirliliği ve Genetik Faktörler Etkili
Dr. Hancılar, özellikle sigara içmeyen bireylerde akciğer kanseri vakalarının son yıllarda artış gösterdiğine dikkat çekerek, "Yapılan araştırmalar, bu artışın en büyük nedenlerinden birinin radon gazı ve hava kirliliği olduğunu ortaya koyuyor." diyor.
2022 yılında Uluslararası Kanser Araştırma Ajansı (IARC) tarafından yapılan çalışmalarda, hava kirliliğinin yaklaşık 200 bin adenokarsinom vakasına neden olduğu tespit edildi. 2023'te Lancet Respiratory Medicine dergisinde yayımlanan bir araştırma ise, sigara içmeyenlerde görülen adenokarsinom oranının %70'e kadar çıktığını ve artan hava kirliliğinin bu artışta önemli bir rol oynadığını ortaya koydu.Genetik faktörler de risk oluşturuyor. EGFR gibi bazı gen mutasyonlarına sahip bireylerde akciğer kanseri görülme oranının daha yüksek olduğu bildiriliyor. Ancak iyi haber şu ki, uzmanlar bu gruptaki hastaların hedefe yönelik ilaç tedavilerine daha iyi yanıt verdiğini belirtiyor.
Korunma Yolları: Radon Gazı ve Hava Kirliliğine Dikkat!
Dr. Hancılar, akciğer kanserinden korunmak için öncelikle sigaranın bırakılması gerektiğini vurguluyor. "Sigara bıraktıktan sonra risk giderek azalır ve 15 yıl sonra sigara içmeyen biriyle aynı seviyeye gelir." diyor.
Bunun yanı sıra, radon gazına maruziyeti azaltmak için evlerin izolasyonunun iyi yapılması ve sık sık havalandırılması öneriliyor. Özellikle üst katlarda oturmanın daha düşük risk taşıdığı belirtiliyor. Büyük şehirlerde hava kirliliğinin yüksek olabileceğini belirten uzmanlar, maske kullanımının riski azaltabileceğini söylüyor. Mesleki maruziyet de önemli bir faktör. Asbest, arsenik ve dizel egzoz dumanı gibi maddelerle çalışan kişilerin koruyucu ekipman kullanması gerekiyor. Beslenmede ise antioksidan açısından zengin meyve ve sebzelerin tüketilmesi akciğer kanseri riskini düşürebiliyor. Haftada 3 gün yürüyüş, bisiklet ya da yüzme gibi fiziksel aktivitelerin kanserden korunmada etkili olduğu belirtiliyor.Sinsi Bir Hastalık: Belirtiler Geç Ortaya Çıkıyor
Akciğer kanserinin erken dönemde belirti vermeyen sinsi bir hastalık olduğunu belirten Göğüs Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Muhammed Emin Akkoyunlu, "Akciğerlerimizin duyu sinirlerini içermemesi nedeniyle, tümör belirli bir büyüklüğe ulaşana kadar belirti vermez. Eğer ana bronşlarda oluşursa kanlı balgam görülebilir, kemiklere sıçrarsa kemik ağrıları yapabilir ya da beyne yayıldığında denge ve duyu kaybına yol açabilir." diyor.
Sigaranın hâlâ akciğer kanserinin en büyük nedeni olduğunu belirten Prof. Dr. Akkoyunlu, "Vakaların %80'i sigarayla bağlantılı. Ancak geri kalan %20’lik kısımda genetik faktörler, hava kirliliği, mesleki maruziyet ve tozlu iş ortamları önemli rol oynuyor." şeklinde konuşuyor.
Sonuç olarak, sigara içmeyen bireylerde de akciğer kanserinin giderek yaygınlaşması, radon gazı, hava kirliliği ve genetik faktörler gibi yeni risk unsurlarının göz önünde bulundurulması gerektiğini ortaya koyuyor. Uzmanlar, korunma önlemlerine dikkat edilmesinin hastalık riskini önemli ölçüde azaltabileceğini belirtiyor.