Meşrutiyet nedir? sorusu, sadece tarih kitaplarında değil, günümüzde siyasal sistemlerin evrimini anlamak isteyen herkesin merak ettiği temel sorulardan biridir. Osmanlı İmparatorluğu’nda halkın yönetime katılımını mümkün kılan bu sistem, modernleşme tarihimizin önemli dönüm noktalarındandır.
Bu yazıda hem meşrutiyet ne demek, hem de meşrutiyet dönemi boyunca yaşanan temel gelişmeleri ele alacağız. Ayrıca 1. ve 2. Meşrutiyet’in ne anlama geldiğine dair detaylı bilgiler sunacak ve sıkça sorulan sorulara yanıt vereceğiz.
Meşrutiyet Ne Demek? Kökleri ve Anlamı
Meşrutiyet, kelime olarak Arapça kökenli "şartlara bağlı yönetim" anlamına gelir. Siyasal anlamda ise, hükümdarın yetkilerinin bir anayasa ile sınırlandığı ve halkın seçtiği temsilcilerin bulunduğu meclislerin yer aldığı bir yönetim biçimini ifade eder. Yani meşrutiyet nedir sorusunun cevabı, mutlak monarşiden anayasal yönetime geçiştir.
Osmanlı İmparatorluğu’nda meşrutiyet, Batı’daki liberal ve anayasal hareketlerden etkilenilerek geliştirilmiştir. Özellikle Tanzimat Dönemi’yle başlayan modernleşme sürecinin doğal bir devamı olarak karşımıza çıkar.
Meşrutiyet Dönemi: Halkın Sesi İlk Kez Yükseliyor
Meşrutiyet dönemi, Osmanlı tarihinde iki büyük kırılma anını kapsar: Birinci Meşrutiyet (1876) ve İkinci Meşrutiyet (1908). Bu iki dönem, Osmanlı’da anayasal düzene geçişi ve halkın yönetime katılımını mümkün kılan temel süreçlerdir.
Bu dönemlerde ilk kez kanunlar çerçevesinde yönetilen bir sistem kurulmuş, halkın oylarıyla seçilen mebuslar meclise girmiştir. Dolayısıyla meşrutiyet dönemi, Türkiye’nin demokrasi serüveninin ilk adımı olarak kabul edilebilir.
1. Meşrutiyet Nedir?
1. Meşrutiyet, 23 Aralık 1876 tarihinde Sultan II. Abdülhamid tarafından ilan edilmiştir. Bu dönemde, Osmanlı İmparatorluğu ilk kez bir anayasa (Kanun-i Esasi) ile tanışmıştır. Meclis-i Mebusan ve Meclis-i Ayan olmak üzere iki kanatlı bir meclis kurulmuş, padişahın yetkileri ilk kez kısıtlanmıştır.
Ancak 1. Meşrutiyet uzun ömürlü olmamıştır. 1878’de 93 Harbi (Osmanlı-Rus Savaşı) bahanesiyle II. Abdülhamid meclisi kapatmış ve anayasanın uygulanmasını askıya almıştır. Böylece bu ilk meşrutiyet girişimi 2 yıl gibi kısa bir sürede sona ermiştir.
2. Meşrutiyet Nedir?
2. Meşrutiyet, 24 Temmuz 1908’de İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin baskısıyla tekrar ilan edilmiştir. Bu dönemde II. Abdülhamid yeniden meclisi açmak zorunda kalmış, anayasa yeniden yürürlüğe girmiştir.
2. Meşrutiyet ile birlikte Osmanlı toplumunda siyasi hayat canlanmış, çok sayıda siyasi parti ve gazete kurulmuştur. Halkın yönetime katılımı artmış, kadın hakları, basın özgürlüğü gibi konular tartışılmaya başlanmıştır. Bu dönem aynı zamanda modern Türk siyaseti için bir laboratuvar görevi görmüştür.
Meşrutiyetin Tarihsel Önemi
Meşrutiyet nedir? sorusunun tarihsel cevabı, sadece bir yönetim biçimi değil, aynı zamanda bir zihniyet değişimidir. Meşrutiyet ile birlikte bireylerin hakları, hukukun üstünlüğü ve halk egemenliği gibi kavramlar Osmanlı toplumunun gündemine girmiştir.
Bu sistem sayesinde halk ilk kez temsil edilme hakkı kazanmış, monarşik düzenin mutlak yapısı yıkılmaya başlamıştır. Meşrutiyet dönemi, Türkiye Cumhuriyeti'nin temellerinin atıldığı, modernleşmenin anayasal temele kavuştuğu bir süreçtir.
Meşrutiyeti, Soru-Cevap Formatında Özetleyecek Olursak
1. Meşrutiyet ve 2. Meşrutiyet Nedir?
-
1. Meşrutiyet, 1876’da ilan edilen ve Kanun-i Esasi ile birlikte anayasal yönetime geçilen ilk dönemdir.
-
2. Meşrutiyet, 1908’de anayasanın yeniden yürürlüğe konduğu ve meclisin tekrar açıldığı ikinci anayasal dönemdir.
Meşruiyet Nedir Tarihte?
Meşruiyet, bir yönetimin ya da otoritenin halk nezdinde veya hukuki anlamda geçerliliğe sahip olması anlamına gelir. Tarihsel bağlamda, halkın onayını almış ve hukuk kurallarına dayanan yönetimlerin meşruiyeti vardır denir.
1. Meşrutiyet'i Kim İlan Etti?
1. Meşrutiyet, Sultan II. Abdülhamid tarafından 1876 yılında ilan edilmiştir. Mithat Paşa gibi reformcu devlet adamlarının etkisi büyük olmuştur.
Meşrutiyet ile Meşruiyet Arasındaki Fark Nedir?
-
Meşrutiyet, anayasal monarşi ya da halkın seçtiği temsilcilerle birlikte yönetilen sistem anlamına gelir.
-
Meşruiyet ise bir yönetim biçiminin halkın gözünde kabul görüp görmediğiyle ilgilidir. Yani meşrutiyet bir yönetim biçimidir, meşruiyet ise bu yönetimin halk veya yasa karşısındaki geçerliliğidir.
Meşrutiyet, Bir Milletin Uyanışıydı
Meşrutiyet nedir? sorusuna verilecek en anlamlı cevaplardan biri, “bir milletin kendi kaderine sahip çıkma çabası” olabilir. Meşrutiyet ile birlikte halkın sesi ilk kez yükselmiş, yönetime katılma arzusu resmiyet kazanmıştır. Bu dönem, Cumhuriyet’in ve demokrasi kültürünün filizlendiği bir çağ olarak, Türk siyasi tarihinin dönüm noktalarından biri olmuştur.
